Dil

Tarihsel Gelişimi

Yunanca, devamlı olarak kullanılmış ve tarihi tespit edilmiş en eski dillerden biridir. Tarihin büyük bir kesiminin her devrinde önemli edebi eserler verebilmiş sayılı dillerdendir. Yunan dilinin tarihi gelişimi ana hatlarıyla şu bölümlerden oluşur:

Miken Yunancası : Mora Yarımadası ve Girit bölgesinde Dor istilaları öncesinde konuşulmuş ve Fenike alfabesi adlı ebcedden türetilen Lineer B ile yazılmıştır. Hint-Avrupa dillerinin Helen kolunun bilinen en eski dilidir.

Klasik Yunanca : Dor istilası sonrasında Ege Denizi’nin iki yanında konuşulan lehçelerin toplamıdır. Dorik, Aiol, Ion – Attiki, ve Arkadia – Kıbrıs olmak üzere dört önemli lehçeye ayrılır.

Helenistik Yunanca : Tarihte Atina’nın siyasi üstünlüğü sonucu Klasik Yunancanın dört lehçesi birleşmiş ve “Koine” Yunancası adlı ortak dil oluşturulmuştur. Helenistik Yunanca Antik Çağ’ın sonunda Makedonya’dan Hindistan’a kadar geniş bir coğrafyada konuşulmuş; Doğu Akdeniz havzasının, Orta Doğu’nun ve Kuzey Afrika’nın lingua franca’sı haline gelmiştir. Yeni Ahit Yunancası da Roma İmparatorluğu’nun resmi dili olan Yunanca da bu ortak dildir.

Ortaçağ Yunancası : Helenistik Yunancanın Erken Orta Çağ’dan itibaren Doğu Roma’nın halk diline dönüşmesi evresidir. Bütün Doğu Akdeniz havzasında, Karadeniz’in kuzeyi ve güneyinde, Orta Doğu’da “Rum-Romalı” denilen halkın gündelik dili haline gelmiştir.

Modern Yunanca : Modern Yunanistan’ın kurulmasıyla Eski Klasik Yunancanın diriltilmeye çalışılmış bir hali olan “Katarevusa” devletin resmi dili ilan edilmiş, okullar ve resmî dairelerde sadece bu diyalekt kullanılmıştır. Ancak halk bu diyalekte yabancı olduğundan, evlerde ve sokaklarda Halk Yunancası (Demotiki) konuşulmaya devam edilmiştir. Demotiki’de birtakım bozulmalar olunca 1964’te okullarda Demotiki’nin de okutulmasına izin verilmiş ve bu çift dillilik 1976 yılına kadar devam etmiştir. 1976’da Yunanistan’da çıkan bir kanun ile Kathareuousa, devletin resmi dili olmaktan çıkartılmış ve Demotiki yani “Halk Yunancası” resmi dil haline getirilmiş ve böylece okul, resmî daire ve evlerde konuşulan dilin aynı olması sağlanmıştır.

Dilbilgisi

Yunancada fiiller ve sıfatlar Almancadakine benzer bir şekilde çekilir. Üç ana fiil çekim türü vardır. Fakat bazı düzensiz fiiller bu üç kurala da uymayabilir. Türkçede olduğu gibi, çekimli fiilden önce özne kullanmaya gerek yoktur. Yâni; “Ben gidiyorum” yerine “Gidiyorum” denilebilir. Fakat Türkçedekinin aksine bu dilde sıfatlar da çekilir ve bu çekimlerde cinsiyet baz alınır. Yunancada isimler, eril, dişi ve nötr olarak üçe ayrılır. Dişi isimler “η”, eril isimler “ο”, nötr isimler ise “το” artikeli ile belirtilir. Bu kavram Türk diline yabancı bir kuraldır. Türkçe ve herhangi bir akrabasında isimlerden önce tanımlık (artikel) kullanılmaz.

Vurgu

Yunancada ilk göze çarpan, sesli harfler üzerindeki vurgulardır. Yunancada “tonos” olarak adlandırılan bu vurgu işaretleri, gerek sözcüğün telâffuzunu, gerek ise anlamını değiştirebilir. İki veya daha fazla heceye sahip tüm sözcüklerde vurgu vardır. Vurgu işaretinin önemi açısından bir örnek vermek gerekirse: “Είμαι γερός” “sağlıklıyım” anlamına gelirken, vurgunun farklı bir sesli harfte kullanımı olarak, “Είμαι γέρος” “ihtiyarım” anlamına gelmektedir.

Yazı

Grekçe ele geçirilmiş ilk metinler, MÖ 15. yüzyıl civarında Linear B yazı sistemi ile oluşturulmuştur. Bu heceye dayalı yazı sistemi, muhtemelen Grekçe ile ilişkili olmayan ve henüz deşifre edilememiş, Minosların kullandığı Linear A yazısından türemiştir. MÖ 11. yüzyılda yine Linear A kökenli Kıbrıs hece yazısının tespit edilmiş ilk örnekleri üretilmiştir. Dil, MÖ 9. yüzyıldan beri ise genellikle Fenike alfabesi kökenli Yunan alfabesi kullanılarak yazılmaktadır. Alfabedeki harflerde tarih boyunca çeşitli değişimler meydana gelmiş, bazı harfler kullanımdan düşmüş, bazıları ise ses değişimine uğramıştır. Aşağıdaki tablo, harflerin ses değerlerini, tekabül ettikleri rakamları ve Latin alfabesindeki eşdeğerlerini göstermektedir:

Kültürel ve Dilsel Etki

Yunancanın uygarlığa, özellikle de Avrupa ve Orta Doğu uygarlıklarına katkısı çok büyük olmuştur. Yunanca, Antik Çağ’ın Orta Çağ’a ve günümüze bağlantısındaki aracı konumu dolayısıyla, insanlık tarihinde en çok iz bırakmış dillerden biridir. Bu sebeple bilim, felsefe ve sanat terminolojisinde ve dünyanın diğer dilleri üzerinde Yunancanın etkisi büyüktür.

Yunan ve Türk kültürünün yüzyıllarca iç içe olması, kültürler arasında önemli bir etkileşim yaratmıştır. Türkçedeki meyve, sebze ve balıkçılık terimlerinin çoğu Yunancadan Türkçeye girmiştir. Birçok şehir ismi, denizcilik ile ilgili terimlerin çoğu Yunan kaynaklıdır. Bunun yanında Yunancaya da Türkçeden geçmiş birçok sözcük vardır.

Yabancılar İçin Dil Okulları

Yunanistan’da yabancılara Yunanca eğitimi veren birçok özel eğitim kurumu ve dershanenin yanı sıra Üniversitelerin bünyesinde bulunan son derece deneyimli ve başarılı dil okulları da mevcuttur. Kayıt için gerekli belgeler ve ücretler hakkında bilgileri ilgili linklerde bulabilirsiniz.

• Selanik Aristoteles Üniversitesi Çağdaş Yunan Dili Okulu (https://smg.web.auth.gr/may2019b/en/)
• Atina Ulusal ve Kapodistrian Üniversitesi Çağdaş Yunan Dili Öğretim Merkezi (https://en.greekcourses.uoa.gr/)